ဆရာၾကီးဦးေ႐ႊဇံ
အပိုင္း(၂) အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ ရခိုင္တိုင္း
၁၈ ရာစုေႏွာင္းပိုင္း
၄၇။ ။ အဂၤလိပ္မ်ား အိႏၵယႏိုင္ငံတြင္ (၁၇)ရာစုအေစာပိုင္းမွစတင္၍ ကုန္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ ေရးလုပ္ကိုင္သည့္ အေ႐ွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီၿဖင့္ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာကာ ခရစ္သက္ကရာဇ္ ၁၇၆၅ ခုႏွစ္တြင္ မဂိုအင္ပါယာပိုင္၊ ဘုရင္႐ွားအာလမ္ထံမွ ဘဂၤလားဘီဟာႏွင့္ ေအာရစၥၿပည္နယ္တို႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ႐ွိသည္တြင္ အိႏၵိယတႏိုင္ငံလံုးကို စိုးမိုးသြားပါေတာ့သည္။ ဤသို႔စိုးမိုးသြား ၿပီးေနာက္ ရခိုင္ၿပည္နယ္ဖက္သို႔ တိုးခ်ဲ႕လာရန္႐ွိလာခ်ိန္တြင္ ၿမန္မာဘုရင္က ရခိုင္ၿပည္နယ္ကိုသိမ္းပိုက္လိုက္ေသာေၾကာင့္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ၿမန္မာတို႔မွာ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရသည့္ အေၿခအေနေပၚေပါက္လာေတာ့သည္။
၁၉ ရာစုအစပိုင္း
၄၈။ ။ ၿမန္မာႏွင့္အဂၤလိပ္တုိ႔သည္ နယ္ေၿမၿခင္းထိေတြ႔ေနရသၿဖင့္ မၾကာခဏ အၿငင္းပြားမွဳမ်ား၊ အခ်င္းပြားမွဳမ်ားၿဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ၿမန္မာဘုရင္အား ပုကန္ခဲ့ေသာရခိုင္မ်ားကို အဂၤလိပ္တို႔က ခံုလွဳံခြင့္ေပးခဲ့ကာ ပင္းဝါတြင္ၿမိဳ႕တည္၍ထားခဲ့ပါသည္။ ၿမန္မာဘက္မွ အဂၤလိပ္တို႔အား ပုန္ကန္သူ(၃)ဦးအား ဖမ္းဆီးလႊဲေၿပာင္းေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္ကို လိုက္ေလွ်ာ့လုပ္ကိုင္ေပးခဲ့ပါသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္ၿမန္မာတို႔၏ ဆက္ဆံေရးမွာ တင္းမာလာခဲ့ပါသည္။ ဤသို႔႐ွိေနစဉ္ အေ႐ွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီႏွင့္ သစ္ထုတ္လုပ္မွဳကိစၥ မ်ားတြင္ ၿမန္မာဘက္မွ ဖမ္းဆီးအေရးယူမွဳမ်ားေၾကာင့္ ေအဒီ-၁၈၂၄ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔က ၿမန္မာကိုစစ္ေၾကၿငာတိုက္ခိုက္မွဳမ်ား ၿပဳလုပ္လာခဲ့ပါသည္။ (၂)ႏွစ္ၾကာစစ္ပြဲ ၿဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ ေအဒီ-၁၈၂၆ ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ(၂၄) ရက္ေန႔တြင္ ရႏၱပိုစစ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ကာ ၿမန္မာႏိုင္ငံ၏ ရခိုင္ၿပည္နယ္ႏွင့္တနသၤာရီကမ္း ေၿမာင္ေဒသတို႔ကို အဂၤလိပ္တို႔အား ေပးအပ္ခဲ့ရပါသည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ထိုေဒသမ်ားကို အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ အစိတ္အပိုင္းအၿဖစ္ သြတ္သြင္းကာ အုပ္ခ်ဳပ္ၿခင္းၿပဳခဲ့သည္ကိုခံရပါသည္။
အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ အိႏၵိယဗဟိုအစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္သို႔ေရာက္႐ွိၿခင္း။
၁၉ ရာစုအလယ္ပိုင္း
၄၉။ ။ ေအဒီ-၁၈၅၈ ခုႏိုဝင္ဘာ(၁)ရက္ေန႔တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံကို အေ႐ွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္မွေန အဂၤလိပ္အစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေအာက္သို႔ လႊဲေၿပာင္းရယူေၾကာင္း အဂၤလိပ္အစိုးရက ေၾကၿငာခဲ့ပါသည္။ သို႔ၿဖစ္ပါ၍ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ စိတ္အပိုင္တခုအၿဖစ္ သြတ္သြင္းသတ္မွတ္ၿခင္းခံရသည့္ ရခိုင္ၿပည္နယ္ႏွင့္ တနသၤာရီကမ္းေၿမာင္ေဒသတို႔သည္လည္း၊ အဂၤလိပ္အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္သို႔ ေရာက္႐ွိပါခဲ့ပါသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ ဗဟိုအစိုးရ႐ံုးစိုက္ရာၿမိဳ႕မွာ ထုိစဉ္ကၿမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ကပ္လွ်က္႐ွိေသာ ဘဂၤလားၿပည္နယ္႐ွိ ကာလာကတၱားၿမိဳ႕ ၿဖစ္သည္ကိုေတြ႔ရပါသည္။
စစ္ေတြၿမိဳ႕ကိုတည္ေထာင္ၿခင္း
၅၀။ ။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ရခိုင္ၿပည္နယ္ကိုသိမ္းပိုက္ၿပီးသည့္ေနာက္ ခရစ္သက္ကရာဇ္ -၁၈၂၇ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ကာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါသည္။ စစ္ေဘးဒဏ္ေၾကာင့္ စစ္တေကာင္း၊ ဘဂၤလားစသည္တို႔ကိုေၿပးဝင္ခုိလွဳံခဲ့ၾကေသာ ရခိုင္မ်ားသည္ စစ္ေတြစေသာ တည္ေထာင္စၿမိဳ႕မ်ားသို႔၎၊ မိမိတို႔ေနရင္းေဒသမ်ားသို႔၎၊ ၿပန္လည္ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကပါသည္။ ၁၈၃၁ ခုႏွစ္ လူဦးေရစာရင္းအရ စစ္ေတြ၊ သံတြဲႏွင့္ ေက်ာက္ၿဖဴခ႐ိုင္တုိ႔တြင္ လူဦးေရမွာ တစ္သိန္းေက်ာ္ခန္႔မွ်သာ႐ွိခဲ့သည္။
စူးအက္တူးေၿမာင္းေဖာက္လုပ္ၿခင္းႏွင့္အတူ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ရခိုင္တိုင္းအတြင္းသို႔ ဘဂၤါလီကုလားမ်ားကို ေခၚယူမွဳစတင္ၿခင္း
၅၁။ ။ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ စီးပြားေရးအၿမတ္ထုတ္ေရးအတြက္ ၿမန္မာႏိုင္ငံသို႔ဝင္ေရာက္လာသည္ၿဖစ္ရာ ႐ွိသည့္ေၿမမ်ားတြင္စိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္ရန္ တိုင္းရင္သားမ်ား၏ လုပ္အားၿဖင့္ အားရေတာင့္တိမ္းၿခင္းမ႐ွိေတာ့သၿဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ လယ္သမား အလုပ္သမားမ်ားကို ရယူဘို႔စီစဉ္ေဆာင္႐ြက္လာပါသည္။ ၁၈၆၉ -ခုႏွစ္တြင္စူးအက္တူးေၿမာင္း ေဖာက္လုပ္လိုက္သည္ႏွင့္အတူ ကမၻာ့့ဆန္ေစ်းမ်ား ေကာင္းမြန္လာသၿဖင့္ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္သို႔ စစ္တေကာင္း ဘဂၤလားတို႔မွ ဘဂၤါလီ-မူဆလင္မ်ားကိုနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးၿဖင့္ေခၚယူလုပ္ကိုင္ၿခင္းၿပဳခဲ့ပါသည္။
၁၉ ရာစုေႏွာင္းပိုင္း
၅၂။ ။ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ၁၈၇၄ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသားကုလားမ်ားအား လယ္သမားမ်ား အၿဖစ္ေခၚယူေနရာခ်ထားရန္စီစဉ္ခဲ့ပါသည္။ အေထာက္အထားမ်ားအရ ထိုစဉ္က ေၿမလြတ္႐ိုင္းမ်ား ကိုဂရံေပးရာ၌ စည္းကမ္းခ်က္တခ်က္မွာ ဂရံရ႐ွိသူသည္ ဂရမ္ေၿမေဒသ၏ ၿပင္ပတြင္ေနထိုင္သူၿဖစ္ေစ ရမည္ဟူေသာ အခ်က္ၿဖစ္သည္။ ဂရန္-၄၂-ခုထုတ္ေပးခဲ့ရာ၌ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဂရမ္-၁၅-ခုႏွင့္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဂရန္-၉-ခုၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါသည္။ သို႔ၿဖစ္၍လည္း ၎ၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ ဘဂၤါလီ မူဆလင္မ်ားအစိုင္အခဲႏွင့္ အေၿခစိုက္ေနထိုင္ႏိုင္ခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။
အလုပ္သမားအက္ဥပေဒတစ္ရပ္ၿပဌာန္းၿခင္း။
၅၃။ ။ ႏိုင္ငံၿခားသားကုုလားမ်ားသည္ လယ္သမားမ်ားအၿဖစ္ ေနထိုင္ၾကသလို လယ္ယာအလုပ္သမားမ်ားအၿဖစ္ လာေရာက္လုပ္ကိုင္ၾကၿပီး အေၿခစိုက္ေနထိုင္ၾကသူမ်ားက ေနထိုင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔လုပ္ငန္းရာသီကုန္ဆံုးခ်ိန္တြင္ ၿပန္သူကၿပန္ၾကေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရသၿဖင့္ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ၁၈၇၆ ခုႏွစ္တြင္ အလုပ္သမားအက္ဥပေဒတရပ္ကို ၿပဌာန္းလာခဲ့ၿပန္သည္။ ဤအက္ဥပေဒအရ အိႏၵိယႏိုင္ငံသားအလုပ္သမားမ်ားကို ရယူၿခင္းထက္ ၿပင္ပကန္ထ႐ိုက္တာတို႔မွ တဆင့္ရယူၿခင္းကလြယ္ကူသၿဖင့္ လယ္ယာပိုင္႐ွင္ႏွင့္ အဂၤလိပ္လက္ေဝခံ အရင္း႐ွင္တို႔က လြယ္ကူေသာနည္းကို အသံုးၿပဳၾကသၿဖင့္ ထိုအလုပ္သမားအက္ဥပေဒမွာ အဓိပၸါယ္မ႐ွိၿဖစ္ခဲ့ပါသည္။
ဘဂၤလီကုလားမ်ားကို သယ္ယူရန္ အဂၤလိပ္တုိ႔က သေဘၤာကုမၸဏီမ်ားဖြင့္လွစ္ၿခင္း။
၅၄။ ။ ထိုအလုပ္သမာအက္ဥပေဒၿပဌာန္းသည့္ ၁၈၇၆ ႏွစ္တြင္ အက္ဥပေဒအရမဟုတ္ပဲ အလြတ္သေဘာ ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ဝင္ေရာက္လာသူ၊ ႏိုင္ၿခားသား ကုလားဦးေရမွာ ၁၅၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႔႐ွိေၾကာင္းႏွင့္၊ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္လည္း ႏွစ္စဉ္ ၁၅၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႔႐ွိသည္ဟုဆိုပါသည္။ (British India Steam Navigation Company) ေခၚအဂၤလိပ္ပိုင္ သေဘၤာကုမၸဏီက အိႏၵိယႏိုင္မွ ၿမန္မာႏိုင္ငံသို႔ အဆိုပါ အိႏၵိယႏိုင္သားကုလားအလုပ္သမားမ်ားကို တစ္ဦးတည္းသယ္ပို႔လုပ္ကိုင္လွ်က္႐ွိရာ ၁၈၈၀ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေထာင္ေသာ (Asiatic Steam Navigation Company) ေခၚ အရင္း႐ွင္သေဘၤာကုမၸဏီက ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္လာသၿဖင့္ သေဘၤာခမ်ားေလွ်ာ့ခ်ၿခင္းမ်ားၿပဳလွ်က္ အၿပိဳင္အဆိုင္လုပ္ကိုင္လာၾကေၾကာင္း အဂၤလိပ္တို႔အေနႏွင့္ အလုပ္သမားမ်ားမ်ားရ႐ွိၿပီး ၿမန္ၿမန္ဆန္ဆန္စိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္ေရာင္းခ် လိုသည္ၿဖစ္ေသာေၾကာင့္ သေဘၤာကုမၸဏီမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေၾကးေပးသည့္အစီအစဉ္ကို အသံုးၿပဳလာခဲ့ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ဘဂၤလီကုလားမ်ား ရခိုင္သို႔ေရာက္႐ွိလာသည့္ဦးေရ
၅၅။ ။ ၁၈၈၀-၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ၿခားသားအလုပ္သမား ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္ၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္းဝင္ေရာက္လာခဲ့သည့္အခါ ၁၈၀၀၀ သာအိႏၵယႏိုင္ငံကိုၿပန္ေၾကာင္း၊ ၁၈၈၃-၈၄ ခုႏွစ္တြင္ဝင္ေရာက္လာသူအလုပ္သမားဦးေရ ၈၃၀၀၀ အထိ႐ွိခဲ့ၿပီး ၄၃၀၀၀ မွာၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေနထိုင္ခဲ့ၾကေၾကာင္းေဖၚၿပထားပါသည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ကုလားအလုပ္သမားဦးေရ မ်ားစြာဝင္ေရာက္ေနသၿဖင့္ သေဘၤာကုမၸဏီမ်ားအား ေပးေနသည့္ေထာက္ပံ့ေၾကးကို ရပ္ဆိုင္းလိုက္ေသာ္လည္း ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း အထူးအားၿဖင့္ရခိုင္ၿပည္နယ္ဖက္သို႔ ဝင္ေရာက္လာၾကေသာ ဘဂၤလီမူဆလင္ဦးေရမွာ အ႐ွိန္မေလွ်ာ့သြားဘဲ တိုးတက္လာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ဝင္ေရာက္လာေသာ ကုလားအလုပ္သမားဦးေရမွာ ၄၀၀၀၀ ႐ွိခဲ့သည့္အနက္ ၃၅၀၀၀ ေက်ာ္မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ၿပန္သြားၿခင္းမၿပဳေတာ့ေၾကာင္းႏွင့္ ၎တို႔သည္ ပြဲစားအငယ္စားမ်ား၊ ေလွသေဘၤာမ်ား၊ လယ္လုပ္သူ၊ လယ္ကူလီစသည္ၿဖင့္ လုပ္ကိုင္ေနၾကေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
စိုက္ပ်ဳိးေရးႏွင့္လုပ္ငန္းအတြက္ တႏွစ္ ၂ ၾကိမ္ ဘဂၤါလီကုလားမ်ားကိုေခၚယူၿခင္း။
၅၆။ ။ အဂၤလိပ္အစိုး၏ ဆက္စပ္လွ်က္႐ွိေသာလုပ္ငန္းမ်ား တုိုးခ်ဲ႕ေရးေပၚလစီမ်ားတြင္ လိုအပ္ခ်က္အရ ဘဂၤလားၿပည္နယ္မွ ႏိုင္ငံၿခားမူဆလင္မ်ား လာေရာက္ၾကရာ၌ ရာသီအလိုက္ကူလီလုပ္သူမ်ားမွာ စပါးစိုက္ပ်ဳိးခ်ိန္တြင္ တစ္ခ်ိန္၊ စပါးရိတ္သိမ္းခ်ိန္တြင္ တစ္ခ်ိန္ အမ်ားအၿပားႏွစ္စဉ္လာေရာက္ေလ့႐ွိၾကၿပီး အခ်ဳိ႕သည္ရခိုင္ၿပည္နယ္တြင္ အေၿခစိုက္ေနထိုင္လွ်က္ ႐ွိႏွင့္ၿပီးေသာ ဘဂၤါလီမူဆလင္မ်ားႏွင့္ အဆက္အသြယ္ရယူကာ ဘဂၤလားသို႔မၿပန္ေတာ့ဘဲ ဆက္လက္ေနထိုင္ၾကပါသည္။ ဤသို႔ဝင္လာသူမ်ားမွာ ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္း လြတ္လပ္စြာသြားလာႏိုင္ခြင့္႐ွိေၾကာင္းႏွင့္ လာေရာက္ရာ၌ လည္း စရိတ္ကုန္က်မွဳနည္းၿခင္း၊ အခ်ိန္မၾကာဘဲေရာက္ႏိုင္ၿခင္း၊ လြယ္ကူမွဳ႐ွိၿခင္းစသည္တို႔ေၾကာင့္ ဘဂၤါလီးအမ်ားအၿပား လာေရာက္ၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္းေဖာ္ၿပထားပါသည္။
ဘူသီးေတာင္ႏွင့္ ေမာင္ေတာကိုဆက္သြယ္ရန္ ရထားလမ္းေဖာက္လုပ္ၿခင္း။
၅၇။ ။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ၎တို႔လိုအပ္ေသာ အလုပ္သမားမ်ားကို ေစ်းေပါေပါႏွင့္လိုအပ္သလို ရ႐ွိရန္ ေမာ္ေတာ္သေဘၤာမ်ားကို စီစဉ္ေၿပးဆြဲေပးခဲ့ပါသည္။ ယင္းသေဘၤာမ်ားမွာလည္း အဂၤလန္ႏိုင္ငံမွ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ေသာ ေမာ္ေတာ္သေဘၤာမ်ားၿဖစ္ၾကပါသည္။ ၎အၿပင္ မီးရထားလမ္းေဖာက္လုပ္ရန္စီမံခဲ့ေသာ ေမယုၿမစ္ေပၚ႐ွိ ဘူးသီးေတာင္ႏွင့္ နပ္(ပ္)ၿမစ္ေပၚ႐ွိ ေမာင္းေတာကိုဆက္သြယ္သည့္ေရေႏြးေငြ႔သံုး ရထားေၿပးဆြဲခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထားသည္ကိုလည္း ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ဘဂၤလီမူဆလင္မ်ား၏စ႐ိုက္အက်င့္
၅၈။ ။ ဤစစ္တေကာင္းသား ဘဂၤါလီမူဆလင္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာစိတ္ဝင္စားဖြယ္ၿဖစ္သည့္ စ႐ိုက္အက်င့္ကိုလည္း မွတ္တမ္းတင္ထားပါသည္။ ေကာင္းေသာစ႐ိုက္အက်င့္တို႔မွာ ၎တို႔သည္ေငြကိုေခၽြတာသံုးစြဲတတ္ပံုႏွင့္ အလုပ္ကိုမပ်င္းမရိ ၾကိဳးစားအားထုတ္လုပ္ ကိုင္တတ္ပံုတို႔ၿဖစ္ပါသည္။ မေကာင္းေသာအက်င့္စ႐ိုက္မွာ သူတစ္ပါးအား တရား႐ံုးမ်ားတြင္အမွဳ႕အခင္းလုပ္လိုမႈအားသန္ၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင့္ႏွင့္ ေငြေၾကးရ႐ွိမည္ဆိုလွ်င္ မဟုတ္မမွန္လိမ္လည္ထြက္ဆိုသည့္သက္ေသမ်ား ဖန္တီးၿပီး အမွဳဆင္ၿခင္း၊ စသည္တို႔လုပ္တတ္ေလ့႐ွိေၾကာင့္ႏွင့္ အဂၤလိပ္တရားသူၾကီးမ်ားက မွန္မွႏ္ကန္ကန္တရားစီရင္ႏိုင္ရန္ အခက္အခဲ႐ွိသည့္အေၾကာင္းတို႔ကို မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါသည္။
...............
မွတ္ခ်က္=
ဆရာၾကီးဦးေ႐ႊဇံ ေရးသားေသာ "ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္းသို႔ ဝင္လာၾကေသာ ဘဂၤါလီမူဆလင္မ်ားႏွင့္
ပတ္သက္သည့္ေလ့လာခ်က္" စာအုပ္မွ တိုက္႐ိုက္ေဖာ္ၿပၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။
က်န္႐ွိေနေသာ အပိုင္းမ်ားကိုလည္း အလ်ည္းသင့္သလို ေဖာ္ျပေပးသြားပါမည္။
အပိုင္း(၂) အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ ရခိုင္တိုင္း
၁၈ ရာစုေႏွာင္းပိုင္း
၄၇။ ။ အဂၤလိပ္မ်ား အိႏၵယႏိုင္ငံတြင္ (၁၇)ရာစုအေစာပိုင္းမွစတင္၍ ကုန္ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ ေရးလုပ္ကိုင္သည့္ အေ႐ွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီၿဖင့္ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာကာ ခရစ္သက္ကရာဇ္ ၁၇၆၅ ခုႏွစ္တြင္ မဂိုအင္ပါယာပိုင္၊ ဘုရင္႐ွားအာလမ္ထံမွ ဘဂၤလားဘီဟာႏွင့္ ေအာရစၥၿပည္နယ္တို႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ႐ွိသည္တြင္ အိႏၵိယတႏိုင္ငံလံုးကို စိုးမိုးသြားပါေတာ့သည္။ ဤသို႔စိုးမိုးသြား ၿပီးေနာက္ ရခိုင္ၿပည္နယ္ဖက္သို႔ တိုးခ်ဲ႕လာရန္႐ွိလာခ်ိန္တြင္ ၿမန္မာဘုရင္က ရခိုင္ၿပည္နယ္ကိုသိမ္းပိုက္လိုက္ေသာေၾကာင့္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ၿမန္မာတို႔မွာ ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္ရသည့္ အေၿခအေနေပၚေပါက္လာေတာ့သည္။
၁၉ ရာစုအစပိုင္း
၄၈။ ။ ၿမန္မာႏွင့္အဂၤလိပ္တုိ႔သည္ နယ္ေၿမၿခင္းထိေတြ႔ေနရသၿဖင့္ မၾကာခဏ အၿငင္းပြားမွဳမ်ား၊ အခ်င္းပြားမွဳမ်ားၿဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ၿမန္မာဘုရင္အား ပုကန္ခဲ့ေသာရခိုင္မ်ားကို အဂၤလိပ္တို႔က ခံုလွဳံခြင့္ေပးခဲ့ကာ ပင္းဝါတြင္ၿမိဳ႕တည္၍ထားခဲ့ပါသည္။ ၿမန္မာဘက္မွ အဂၤလိပ္တို႔အား ပုန္ကန္သူ(၃)ဦးအား ဖမ္းဆီးလႊဲေၿပာင္းေပးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္ကို လိုက္ေလွ်ာ့လုပ္ကိုင္ေပးခဲ့ပါသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အဂၤလိပ္ၿမန္မာတို႔၏ ဆက္ဆံေရးမွာ တင္းမာလာခဲ့ပါသည္။ ဤသို႔႐ွိေနစဉ္ အေ႐ွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီႏွင့္ သစ္ထုတ္လုပ္မွဳကိစၥ မ်ားတြင္ ၿမန္မာဘက္မွ ဖမ္းဆီးအေရးယူမွဳမ်ားေၾကာင့္ ေအဒီ-၁၈၂၄ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔က ၿမန္မာကိုစစ္ေၾကၿငာတိုက္ခိုက္မွဳမ်ား ၿပဳလုပ္လာခဲ့ပါသည္။ (၂)ႏွစ္ၾကာစစ္ပြဲ ၿဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ ေအဒီ-၁၈၂၆ ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလ(၂၄) ရက္ေန႔တြင္ ရႏၱပိုစစ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ကာ ၿမန္မာႏိုင္ငံ၏ ရခိုင္ၿပည္နယ္ႏွင့္တနသၤာရီကမ္း ေၿမာင္ေဒသတို႔ကို အဂၤလိပ္တို႔အား ေပးအပ္ခဲ့ရပါသည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ထိုေဒသမ်ားကို အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ အစိတ္အပိုင္းအၿဖစ္ သြတ္သြင္းကာ အုပ္ခ်ဳပ္ၿခင္းၿပဳခဲ့သည္ကိုခံရပါသည္။
အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ အိႏၵိယဗဟိုအစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္သို႔ေရာက္႐ွိၿခင္း။
၁၉ ရာစုအလယ္ပိုင္း
၄၉။ ။ ေအဒီ-၁၈၅၈ ခုႏိုဝင္ဘာ(၁)ရက္ေန႔တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံကို အေ႐ွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္မွေန အဂၤလိပ္အစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေအာက္သို႔ လႊဲေၿပာင္းရယူေၾကာင္း အဂၤလိပ္အစိုးရက ေၾကၿငာခဲ့ပါသည္။ သို႔ၿဖစ္ပါ၍ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ စိတ္အပိုင္တခုအၿဖစ္ သြတ္သြင္းသတ္မွတ္ၿခင္းခံရသည့္ ရခိုင္ၿပည္နယ္ႏွင့္ တနသၤာရီကမ္းေၿမာင္ေဒသတို႔သည္လည္း၊ အဂၤလိပ္အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္မွဳေအာက္သို႔ ေရာက္႐ွိပါခဲ့ပါသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၏ ဗဟိုအစိုးရ႐ံုးစိုက္ရာၿမိဳ႕မွာ ထုိစဉ္ကၿမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ကပ္လွ်က္႐ွိေသာ ဘဂၤလားၿပည္နယ္႐ွိ ကာလာကတၱားၿမိဳ႕ ၿဖစ္သည္ကိုေတြ႔ရပါသည္။
စစ္ေတြၿမိဳ႕ကိုတည္ေထာင္ၿခင္း
၅၀။ ။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ရခိုင္ၿပည္နယ္ကိုသိမ္းပိုက္ၿပီးသည့္ေနာက္ ခရစ္သက္ကရာဇ္ -၁၈၂၇ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ေတြၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ကာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါသည္။ စစ္ေဘးဒဏ္ေၾကာင့္ စစ္တေကာင္း၊ ဘဂၤလားစသည္တို႔ကိုေၿပးဝင္ခုိလွဳံခဲ့ၾကေသာ ရခိုင္မ်ားသည္ စစ္ေတြစေသာ တည္ေထာင္စၿမိဳ႕မ်ားသို႔၎၊ မိမိတို႔ေနရင္းေဒသမ်ားသို႔၎၊ ၿပန္လည္ဝင္ေရာက္လာခဲ့ၾကပါသည္။ ၁၈၃၁ ခုႏွစ္ လူဦးေရစာရင္းအရ စစ္ေတြ၊ သံတြဲႏွင့္ ေက်ာက္ၿဖဴခ႐ိုင္တုိ႔တြင္ လူဦးေရမွာ တစ္သိန္းေက်ာ္ခန္႔မွ်သာ႐ွိခဲ့သည္။
စူးအက္တူးေၿမာင္းေဖာက္လုပ္ၿခင္းႏွင့္အတူ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ရခိုင္တိုင္းအတြင္းသို႔ ဘဂၤါလီကုလားမ်ားကို ေခၚယူမွဳစတင္ၿခင္း
၅၁။ ။ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ စီးပြားေရးအၿမတ္ထုတ္ေရးအတြက္ ၿမန္မာႏိုင္ငံသို႔ဝင္ေရာက္လာသည္ၿဖစ္ရာ ႐ွိသည့္ေၿမမ်ားတြင္စိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္ရန္ တိုင္းရင္သားမ်ား၏ လုပ္အားၿဖင့္ အားရေတာင့္တိမ္းၿခင္းမ႐ွိေတာ့သၿဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ လယ္သမား အလုပ္သမားမ်ားကို ရယူဘို႔စီစဉ္ေဆာင္႐ြက္လာပါသည္။ ၁၈၆၉ -ခုႏွစ္တြင္စူးအက္တူးေၿမာင္း ေဖာက္လုပ္လိုက္သည္ႏွင့္အတူ ကမၻာ့့ဆန္ေစ်းမ်ား ေကာင္းမြန္လာသၿဖင့္ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္သို႔ စစ္တေကာင္း ဘဂၤလားတို႔မွ ဘဂၤါလီ-မူဆလင္မ်ားကိုနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးၿဖင့္ေခၚယူလုပ္ကိုင္ၿခင္းၿပဳခဲ့ပါသည္။
၁၉ ရာစုေႏွာင္းပိုင္း
၅၂။ ။ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ၁၈၇၄ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသားကုလားမ်ားအား လယ္သမားမ်ား အၿဖစ္ေခၚယူေနရာခ်ထားရန္စီစဉ္ခဲ့ပါသည္။ အေထာက္အထားမ်ားအရ ထိုစဉ္က ေၿမလြတ္႐ိုင္းမ်ား ကိုဂရံေပးရာ၌ စည္းကမ္းခ်က္တခ်က္မွာ ဂရံရ႐ွိသူသည္ ဂရမ္ေၿမေဒသ၏ ၿပင္ပတြင္ေနထိုင္သူၿဖစ္ေစ ရမည္ဟူေသာ အခ်က္ၿဖစ္သည္။ ဂရန္-၄၂-ခုထုတ္ေပးခဲ့ရာ၌ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဂရမ္-၁၅-ခုႏွင့္ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဂရန္-၉-ခုၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါသည္။ သို႔ၿဖစ္၍လည္း ၎ၿမိဳ႕နယ္မ်ားတြင္ ဘဂၤါလီ မူဆလင္မ်ားအစိုင္အခဲႏွင့္ အေၿခစိုက္ေနထိုင္ႏိုင္ခဲ့ၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။
အလုပ္သမားအက္ဥပေဒတစ္ရပ္ၿပဌာန္းၿခင္း။
၅၃။ ။ ႏိုင္ငံၿခားသားကုုလားမ်ားသည္ လယ္သမားမ်ားအၿဖစ္ ေနထိုင္ၾကသလို လယ္ယာအလုပ္သမားမ်ားအၿဖစ္ လာေရာက္လုပ္ကိုင္ၾကၿပီး အေၿခစိုက္ေနထိုင္ၾကသူမ်ားက ေနထိုင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔လုပ္ငန္းရာသီကုန္ဆံုးခ်ိန္တြင္ ၿပန္သူကၿပန္ၾကေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရသၿဖင့္ အဂၤလိပ္မ်ားသည္ ၁၈၇၆ ခုႏွစ္တြင္ အလုပ္သမားအက္ဥပေဒတရပ္ကို ၿပဌာန္းလာခဲ့ၿပန္သည္။ ဤအက္ဥပေဒအရ အိႏၵိယႏိုင္ငံသားအလုပ္သမားမ်ားကို ရယူၿခင္းထက္ ၿပင္ပကန္ထ႐ိုက္တာတို႔မွ တဆင့္ရယူၿခင္းကလြယ္ကူသၿဖင့္ လယ္ယာပိုင္႐ွင္ႏွင့္ အဂၤလိပ္လက္ေဝခံ အရင္း႐ွင္တို႔က လြယ္ကူေသာနည္းကို အသံုးၿပဳၾကသၿဖင့္ ထိုအလုပ္သမားအက္ဥပေဒမွာ အဓိပၸါယ္မ႐ွိၿဖစ္ခဲ့ပါသည္။
ဘဂၤလီကုလားမ်ားကို သယ္ယူရန္ အဂၤလိပ္တုိ႔က သေဘၤာကုမၸဏီမ်ားဖြင့္လွစ္ၿခင္း။
၅၄။ ။ ထိုအလုပ္သမာအက္ဥပေဒၿပဌာန္းသည့္ ၁၈၇၆ ႏွစ္တြင္ အက္ဥပေဒအရမဟုတ္ပဲ အလြတ္သေဘာ ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းသို႔ဝင္ေရာက္လာသူ၊ ႏိုင္ၿခားသား ကုလားဦးေရမွာ ၁၅၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႔႐ွိေၾကာင္းႏွင့္၊ ေနာက္ပိုင္းႏွစ္မ်ားတြင္လည္း ႏွစ္စဉ္ ၁၅၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႔႐ွိသည္ဟုဆိုပါသည္။ (British India Steam Navigation Company) ေခၚအဂၤလိပ္ပိုင္ သေဘၤာကုမၸဏီက အိႏၵိယႏိုင္မွ ၿမန္မာႏိုင္ငံသို႔ အဆိုပါ အိႏၵိယႏိုင္သားကုလားအလုပ္သမားမ်ားကို တစ္ဦးတည္းသယ္ပို႔လုပ္ကိုင္လွ်က္႐ွိရာ ၁၈၈၀ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေထာင္ေသာ (Asiatic Steam Navigation Company) ေခၚ အရင္း႐ွင္သေဘၤာကုမၸဏီက ဝင္ေရာက္လုပ္ကိုင္လာသၿဖင့္ သေဘၤာခမ်ားေလွ်ာ့ခ်ၿခင္းမ်ားၿပဳလွ်က္ အၿပိဳင္အဆိုင္လုပ္ကိုင္လာၾကေၾကာင္း အဂၤလိပ္တို႔အေနႏွင့္ အလုပ္သမားမ်ားမ်ားရ႐ွိၿပီး ၿမန္ၿမန္ဆန္ဆန္စိုက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္ေရာင္းခ် လိုသည္ၿဖစ္ေသာေၾကာင့္ သေဘၤာကုမၸဏီမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေၾကးေပးသည့္အစီအစဉ္ကို အသံုးၿပဳလာခဲ့ေၾကာင္းေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ဘဂၤလီကုလားမ်ား ရခိုင္သို႔ေရာက္႐ွိလာသည့္ဦးေရ
၅၅။ ။ ၁၈၈၀-၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ၿခားသားအလုပ္သမား ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္ၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္းဝင္ေရာက္လာခဲ့သည့္အခါ ၁၈၀၀၀ သာအိႏၵယႏိုင္ငံကိုၿပန္ေၾကာင္း၊ ၁၈၈၃-၈၄ ခုႏွစ္တြင္ဝင္ေရာက္လာသူအလုပ္သမားဦးေရ ၈၃၀၀၀ အထိ႐ွိခဲ့ၿပီး ၄၃၀၀၀ မွာၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေနထိုင္ခဲ့ၾကေၾကာင္းေဖၚၿပထားပါသည္။ အဂၤလိပ္တို႔က ကုလားအလုပ္သမားဦးေရ မ်ားစြာဝင္ေရာက္ေနသၿဖင့္ သေဘၤာကုမၸဏီမ်ားအား ေပးေနသည့္ေထာက္ပံ့ေၾကးကို ရပ္ဆိုင္းလိုက္ေသာ္လည္း ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း အထူးအားၿဖင့္ရခိုင္ၿပည္နယ္ဖက္သို႔ ဝင္ေရာက္လာၾကေသာ ဘဂၤလီမူဆလင္ဦးေရမွာ အ႐ွိန္မေလွ်ာ့သြားဘဲ တိုးတက္လာခဲ့ပါသည္။ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ဝင္ေရာက္လာေသာ ကုလားအလုပ္သမားဦးေရမွာ ၄၀၀၀၀ ႐ွိခဲ့သည့္အနက္ ၃၅၀၀၀ ေက်ာ္မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ၿပန္သြားၿခင္းမၿပဳေတာ့ေၾကာင္းႏွင့္ ၎တို႔သည္ ပြဲစားအငယ္စားမ်ား၊ ေလွသေဘၤာမ်ား၊ လယ္လုပ္သူ၊ လယ္ကူလီစသည္ၿဖင့္ လုပ္ကိုင္ေနၾကေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
စိုက္ပ်ဳိးေရးႏွင့္လုပ္ငန္းအတြက္ တႏွစ္ ၂ ၾကိမ္ ဘဂၤါလီကုလားမ်ားကိုေခၚယူၿခင္း။
၅၆။ ။ အဂၤလိပ္အစိုး၏ ဆက္စပ္လွ်က္႐ွိေသာလုပ္ငန္းမ်ား တုိုးခ်ဲ႕ေရးေပၚလစီမ်ားတြင္ လိုအပ္ခ်က္အရ ဘဂၤလားၿပည္နယ္မွ ႏိုင္ငံၿခားမူဆလင္မ်ား လာေရာက္ၾကရာ၌ ရာသီအလိုက္ကူလီလုပ္သူမ်ားမွာ စပါးစိုက္ပ်ဳိးခ်ိန္တြင္ တစ္ခ်ိန္၊ စပါးရိတ္သိမ္းခ်ိန္တြင္ တစ္ခ်ိန္ အမ်ားအၿပားႏွစ္စဉ္လာေရာက္ေလ့႐ွိၾကၿပီး အခ်ဳိ႕သည္ရခိုင္ၿပည္နယ္တြင္ အေၿခစိုက္ေနထိုင္လွ်က္ ႐ွိႏွင့္ၿပီးေသာ ဘဂၤါလီမူဆလင္မ်ားႏွင့္ အဆက္အသြယ္ရယူကာ ဘဂၤလားသို႔မၿပန္ေတာ့ဘဲ ဆက္လက္ေနထိုင္ၾကပါသည္။ ဤသို႔ဝင္လာသူမ်ားမွာ ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္း လြတ္လပ္စြာသြားလာႏိုင္ခြင့္႐ွိေၾကာင္းႏွင့္ လာေရာက္ရာ၌ လည္း စရိတ္ကုန္က်မွဳနည္းၿခင္း၊ အခ်ိန္မၾကာဘဲေရာက္ႏိုင္ၿခင္း၊ လြယ္ကူမွဳ႐ွိၿခင္းစသည္တို႔ေၾကာင့္ ဘဂၤါလီးအမ်ားအၿပား လာေရာက္ၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင္းေဖာ္ၿပထားပါသည္။
ဘူသီးေတာင္ႏွင့္ ေမာင္ေတာကိုဆက္သြယ္ရန္ ရထားလမ္းေဖာက္လုပ္ၿခင္း။
၅၇။ ။ အဂၤလိပ္တို႔သည္ ၎တို႔လိုအပ္ေသာ အလုပ္သမားမ်ားကို ေစ်းေပါေပါႏွင့္လိုအပ္သလို ရ႐ွိရန္ ေမာ္ေတာ္သေဘၤာမ်ားကို စီစဉ္ေၿပးဆြဲေပးခဲ့ပါသည္။ ယင္းသေဘၤာမ်ားမွာလည္း အဂၤလန္ႏိုင္ငံမွ ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ေသာ ေမာ္ေတာ္သေဘၤာမ်ားၿဖစ္ၾကပါသည္။ ၎အၿပင္ မီးရထားလမ္းေဖာက္လုပ္ရန္စီမံခဲ့ေသာ ေမယုၿမစ္ေပၚ႐ွိ ဘူးသီးေတာင္ႏွင့္ နပ္(ပ္)ၿမစ္ေပၚ႐ွိ ေမာင္းေတာကိုဆက္သြယ္သည့္ေရေႏြးေငြ႔သံုး ရထားေၿပးဆြဲခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ၿပထားသည္ကိုလည္း ေတြ႔႐ွိရပါသည္။
ဘဂၤလီမူဆလင္မ်ား၏စ႐ိုက္အက်င့္
၅၈။ ။ ဤစစ္တေကာင္းသား ဘဂၤါလီမူဆလင္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာစိတ္ဝင္စားဖြယ္ၿဖစ္သည့္ စ႐ိုက္အက်င့္ကိုလည္း မွတ္တမ္းတင္ထားပါသည္။ ေကာင္းေသာစ႐ိုက္အက်င့္တို႔မွာ ၎တို႔သည္ေငြကိုေခၽြတာသံုးစြဲတတ္ပံုႏွင့္ အလုပ္ကိုမပ်င္းမရိ ၾကိဳးစားအားထုတ္လုပ္ ကိုင္တတ္ပံုတို႔ၿဖစ္ပါသည္။ မေကာင္းေသာအက်င့္စ႐ိုက္မွာ သူတစ္ပါးအား တရား႐ံုးမ်ားတြင္အမွဳ႕အခင္းလုပ္လိုမႈအားသန္ၿခင္းၿဖစ္ေၾကာင့္ႏွင့္ ေငြေၾကးရ႐ွိမည္ဆိုလွ်င္ မဟုတ္မမွန္လိမ္လည္ထြက္ဆိုသည့္သက္ေသမ်ား ဖန္တီးၿပီး အမွဳဆင္ၿခင္း၊ စသည္တို႔လုပ္တတ္ေလ့႐ွိေၾကာင့္ႏွင့္ အဂၤလိပ္တရားသူၾကီးမ်ားက မွန္မွႏ္ကန္ကန္တရားစီရင္ႏိုင္ရန္ အခက္အခဲ႐ွိသည့္အေၾကာင္းတို႔ကို မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ့ပါသည္။
...............
မွတ္ခ်က္=
ဆရာၾကီးဦးေ႐ႊဇံ ေရးသားေသာ "ရခိုင္ၿပည္နယ္အတြင္းသို႔ ဝင္လာၾကေသာ ဘဂၤါလီမူဆလင္မ်ားႏွင့္
ပတ္သက္သည့္ေလ့လာခ်က္" စာအုပ္မွ တိုက္႐ိုက္ေဖာ္ၿပၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။
က်န္႐ွိေနေသာ အပိုင္းမ်ားကိုလည္း အလ်ည္းသင့္သလို ေဖာ္ျပေပးသြားပါမည္။
0 comments:
Post a Comment
မွတ္ခ်က္ေတြကို ေဖာ္ျပရန္ ခဏေလးေစာင့္ၾကပါ။